Het LeesLAB
“Leesplezier” dat is het kernwoord van het LeesLAB.
Het LeesLAB is ons antwoord om kinderen meer en beter te laten lezen. We zijn gestart als een “Lezen op school”-project. Leesplezier is het vuur. Sterkere samenwerkingen tussen scholen en bibliotheken en professionalisering van onze leerkrachten en bibmedewerkers de focus.
Maandelijks organiseerden wij labo’s waarin scholen en bibliotheken samen werken rond verschillende thema’s zoals schoolbib, boekenmatch, bibbezoek, leesomgeving en boekencollectie. Daarnaast organiseerden wij verschillende vormingen door leesbevorderaars. Alles in functie van ons doel: het verhogen van het leesplezier. Want meer leesplezier is de bron voor meer en beter lezen.
Met de doorgaande leeslijn als onze gids bundelen we de krachten van ons netwerk in 5 labo’s. Elk labo bestaat uit enthousiastelingen van onze deelnemende scholen en bibliotheken. Ze focussen op één aspect van leesplezier en brouwen, testen, proeven van mogelijkheden om de schoolbib, het bibbezoek, de boekenmatch, de boekencollectie of de leesomgeving te versterken. Door middel van verschillende experimenten onderzoekt het LeesLAB zo hoe we een positief leesklimaat kunnen creëren. Op school, in de bib én thuis.
Voor een goede start in het LeesLAB kreeg elke school een LeesBAD waarmee we hen onderdompelen in de kapstokken van het LeesLAB. Nadien vulde elke school de leesscan in. De leesscan is een instrument waarmee je het leesonderwijs op school in kaart brengt. Door middel van een vijftigtal vragen krijg je zicht op de sterktes en uitdagingen omtrent lezen binnen de school. De resultaten van deze scan worden direct gevisualiseerd. Deze werden gedeeld en besproken met de bib om te bekijken waar ze samen op inzetten en hoe het LeesLAB hierin kan bijdragen. Op basis hiervan kozen ze het labo waaraan de school deelnam.
Tijdens het twee jaar durende project werkten we met verschillende kapstokken die de leidraad vormen binnen ons project.
Eerste kapstok: de doorgaande leeslijn
De doorgaande leeslijn focust zich op het verloop van de leesontwikkeling bij jongeren van 0 tot 20 jaar. Ze schetst de situatie, uitdagingen en aandachtspunten per leeftijdsgroep en haalt verschillende belangrijke sleutelmomenten aan in de leesontwikkeling. Het is een handige kapstok om kinderen en jongeren te stimuleren om te lezen en zo te groeien tot een gemotiveerde lezer. Hiervoor houdt de doorgaande leeslijn rekening met drie bouwstenen: de helpende volwassene, rijk boekenaanbod en een kwalitatieve leesomgeving. Dit zijn de drie bouwstenen die we binnen het LeesLAB ook altijd gebruikt hebben.
Tweede kapstok: ABC van leesmotivatie
Om kinderen en jongeren te motiveren om te lezen moeten we inzetten op intrinsieke leesmotivatie. Dit wil zeggen dat ze lezen omdat ze willen lezen, niet omdat ze moeten lezen of omdat er een beloning aan vasthangt. Om intrinsieke leesmotivatie te verkrijgen zet je in op het ABC.
(A) Autonomie: kinderen zelf laten kiezen wat ze lezen of laten voorlezen. Hierdoor hebben ze een groter gevoel van zelfbeschikking. Door middel van eigen inbreng bij het leesproces en bij lees- en literatuurlessen verhoog je de eigen controle, wat goed is voor de intristieke motivatie.
(B) Betrokkenheid of verBondenheid: Door boeken te kiezen die aanspreken verhogen we de betrokkenheid. Een verhaal dat aanspreekt is een verhaal waarin je je als lezer erkent of waartoe je je aangetrokken voelt. Daarnaast staat dit ook voor verbondenheid tussen de lezers onderling (kinderen en volwassenen). Deze kan versterkt worden door samen te lezen, samen boeken te kiezen, boekenpraatjes …
(C) Competentie: Wat je goed kan, vind je leuk. Via succeservaringen kan de helpende volwassene het vertrouwen in lezen vergroten bij het kind. Een passend boek is belangrijk zowel bij zelf lezen als voorlezen.
Derde kapstok: Leesplezier
Een kind dat graag leest, zal meer lezen, waardoor het beter kan lezen en het dus als leuk zal ervaren waardoor het kind graag leest, … Zo kom je in de positieve leesspiraal terecht wat zich uit in leesplezier. Het is belangrijk om te zorgen dat ze leuk vinden wat ze lezen en niet enkel te focussen op niveau. Het leesniveau zal vanzelf volgen als ze lezen plezant vinden en dus bijgevolg meer lezen.
Een van onze vertrekpunten is “lezers maak je samen” daarom hebben we tijdens het project de handen in elkaar geslagen met 7 bibliotheken en 15 scholen. Samen werken we naar het doel om leesplezier te verkrijgen bij elk kind. Hiervoor baseren we ons op de doorgaande leeslijn en het ABC van leesmotivatie. Uit onderzoek blijkt dat we ook ouders meer actief moeten betrekken bij de leesopvoeding want volgens Iedereen Leest is de kans dat een kind uitgroeit tot een lezer is 5x zo groot als ouders een actieve leesopvoeding voeren. De impact van de leerkracht is 1,5x, van peers 3,5x. Over de bibmedewerker wordt gezwegen…
Downloads
Een introductie tot deze kapstokken kan je terugvinden in ons LeesBAD PowerPoint, ideaal om collega’s of nieuwe scholen mee op sleeptouw te nemen in het samenwerken rond leesplezier. We maakte ook leuke affiches en hulpkaartjes die deze kapstokken in beeld brengen.
Klik op bovenstaande linken om de documenten te downloaden.
Nog meer weten?
Meer info en tips over lezen en leesbevordering vind je hier:
Bibbezoek
Info
Een bibbezoek speelt in op de bouwstenen toegang tot een rijk boekenaanbod én op de helpende volwassene. In dit labo is het bibbezoek het instrument om aan leesbevordering te doen. We beantwoordden vragen zoals: Hoe ziet een bibbezoek er best uit? Wat is het doel van een bibbezoek? Hoe varieer je naar de verschillende leerjaren? Hoe vaak gaan we op bibbezoek? Hoe lang duurt een bezoek? Etc.
Uitkomsten
Het labo zorgde ervoor dat onze bibbezoeken versterkt werden. Er zijn bijvoorbeeld twee bibspellen beschikbaar zijn in onze 7 bibliotheken, namelijk het ZIZO spel en het ganzenbord van Sofie Leyts. Daarnaast konden we verschillende vragen beantwoordden om een kwalitatief bibbezoek te voorzien.
Boekencollectie
Info
Dit labo focust op de bouwsteen “Toegang tot een rijk boekenaanbod” en meer bepaald op de collectie. Samen werkten we rond wat is ‘rijk’ in een rijk boekenaanbod? Welke collectie moet er op school aanwezig zijn? Wat is het boekenaanbod? Welke collectie is er voor moeilijke lezers? Avi en vijfvingertest, is het ‘en en’ of ‘of of’? Etc.
Uitkomsten
Het labo werkte aan een checklist voor de klas en/of schoolbib, hiermee tonen ze welke boeken er aanwezig moeten zijn. Daarnaast is er ook een wiedenblad ontworpen die helpt wanneer je door de collectie te gaan en beslist welke boeken mogen blijven. Tot slot organiseerden we in kader van dit labo en enkele specifieke vragen maar liefst 3 vormingen: ‘boekenaanbod’ door Pluizer, ‘moeilijke lezers’ door Ilona Plichart en ‘aanbod voor eerste lezers’ door Inge Umans.
Boekenmatch
Info
De bouwsteen “helpende volwassene” is in dit labo een centrale factor. Deze laboranten doken in de succesfactoren van “het juiste boek voor elk kind” en onderzoeken, testten wat werkt (en wat niet). We probeerden antwoorden te zoeken op vragen zoals: Hoe kan je een kind aan het juiste boek helpen? Welke vragen stel je om leesvoorkeuren in kaart te brengen? Op welke manier kunnen “peers” ingezet worden om leesgoesting over te brengen? Etc.
Uitkomsten
Het labo boekenmatch maakte samen een boekenmatchblad op basis van enkele experimenten. Doorheen het project pasten we het blad aan tot een finale versie. Met het boekenmatchblad kan je met kinderen op zoek gaan naar welk boek past bij hun interesses.
Leesomgeving
Info
De “fysieke leesomgeving” is een bouwsteen waarop in dit labo werd gewerkt. We zochten samen naar inspiratie en probeerden dingen uit om onze kinderen bij ideale leesplekken te brengen. Hiervoor gingen we een samenwerking aan met Art Basics for Children.
Uitkomsten
Art Basics for Children maakte verschillende ontwerpen voor scholen en bibliotheken uit ons netwerk. Ze gaven tips en inspiratie om aan de slag te gaan met een leeshoek. De scholen en bibs gingen hiermee aan de slag en maakte een leuke leeshoek of meubel.
Schoolbib
Info
Dit labo werkte aan de bouwsteen “Toegang tot een rijk boekenaanbod”. We onderzochten, experimenteerden wat de schoolbib als middel kan betekenen om toegang te geven tot een uitgebreid assortiment van boeken. Verschillende laboranten werkten een eigen schoolbib.
Uitkomsten
Er zijn enkele modellen van een schoolbib opgestart binnen ons netwerk. Daarnaast gingen we op bezoek bij twee bestaande schoolbibs om info en inspiratie te krijgen. Alle uitleg van de verschillende modellen en alle info die we kregen bij de andere schoolbibs bundelen we in een schoolbibgids.
Tijdens het LeesLAB werkten de verschillende labo’s individueel. Om alle deelnemers een overzicht te geven van wat de verschillende labo’s doen, om elkaar te leren kennen en elkaar te inspireren organiseerden we tweemaal een SuperLAB. Tijdens deze SuperLABs konden de deelnemers genieten van een auteurslezing en verschillende workshops.
SuperLAB 03.02.2022
Het SuperLAB was een feest. Het was een plezante avond met veel lachende gezichten, veel leesvuur en creativiteit. We startte de avond met een interessante sessie van Pieter Koolwijk gevolgd door drie leuke workshops rond werkvormen, stempels maken en de doorgaande leeslijn. Hieronder kan je nog even nagenieten met de foto’s.
SuperLAB 08.06.2022
Het was een leuke leesbevorderende namiddag met interessante sprekers en toffe workshops. We kregen allemaal een boek van Tom De Cock, Bette Westera blies haar deelnemers omver met haar gezellige sessie, Annelies Vanherck zorgde voor echte boekbinders in ons midden, Katelijne Billet wist de vertellers in ons naar boven te halen en Goedele Vermaelen bracht ons heel wat gesprekstechnieken bij. Allemaal bedankt om mee te komen genieten van deze toffe namiddag! Geniet hier nog even na met de leuke foto’s.
Binnen het LeesLAB maakten we graag gebruik van externe expertise. Hiervoor schakelde we verschillende leesbevorderaars en auteurs in.
Elke opstartende school kreeg een LeesBAD, dit is een vorming voor het hele schoolteam om ondergedompeld te worden binnen leesbevordering. Daarnaast speelden we binnen het LeesLAB graag in op de vragen die er kwamen vanuit de labo’s, bibliotheken en scholen. Op basis van deze vragen organiseerde we verschillende vormingen. Hiervoor mochten laboranten en collega’s zich inschrijven. De verschillende vormingen binnen het LeesLAB:
Daniëlle Daniëls – LeesBAD
Daniëlle Daniëls is onderwijzeres, remedial teacher en procesbegeleider van kinderen met leesproblemen. Ze heeft een expertise in lezen stimuleren bij leerkrachten en leerlingen. Tijdens het LeesBAD nam ze ons mee in het recente boekenaanbod, actuele boeken, zorgen voor kinderen met boeken en het belang van diversiteit in boeken.
Van het LeesBAD zijn geen materialen ter beschikking.
Margot van Iedereen Leest – Goede leesomgeving
Iedereen Leest is een organisatie die werkt rond leesbevordering en coördineert o.a. de Kinder- en jeugdjury. Educatief medewerker Margot geeft verschillende vormingen rond het boekenaanbod, de kwalitatieve leesomgeving en jeugdliteratuur. Voor het Labo Leesomgeving gaf ze ons uitleg rond het belang van een kwalitatieve leesomgeving.
Van deze vorming is er een PowerPoint ter beschikking.
Pluizer – Recente boekenaanbod
Pluizer is een recensiewebsite voor kinder- en jeugdboeken. De recensies worden geschreven door liefhebbers van jeugdliteratuur. Recensent Hedwige Buys kwam ons een woordje toelichting geven over hoe Pluizer werkt én welke recente boeken zeker geïntroduceerd moeten worden bij jongeren vandaag.
Van deze vorming is er een PowerPoint en opname ter beschikking.
Goedele Vermaelen – Gesprekstechnieken
Goedele Vermaelen werkt tegenwoordig als stemactrice. Voorheen werkte ze als journalist bij Karrewiet en nadien in een beleidsfunctie rond kwalitatieve gesprekken bij Awel. Voor het LeesLAB bundelde ze haar kennis rond gesprekstechnieken bij kinderen en jongeren. Deze vorming gaf ze driemaal, twee keer tijdens het labo boekenmatch en een keer op het SuperLAB in juni.
Van deze vorming is er een overzicht beschikbaar in poster formaat.
Ilona Plichart – Moeilijke lezers
Ilona Plichart is een leesbevorderaar met expertise in samenlezen en moeilijke lezers. Tijdens een vorming in het labo boekencollectie leerde ze ons welke boeken geschikt zijn voor moeilijke lezers in de lagere school.
Van deze vorming is er een PowerPoint en opname ter beschikking.
Annelies Stiers Hogeschool PXL – Sleutels van begrijpend lezen
Hogeschool PXL zet de laatste jaren sterk in op het coachen van hun studenten binnen het leesonderwijs. Daarnaast organiseren ze verschillende vormingen en een graduaat rond lezen en leesbegeleiding. We nodigden Annelies van Hogeschool PXL uit voor een vorming rond begrijpend lezen. We leerden hier hoe we aan de slag moeten gaan met leesonderwijs in de klas zonder de “klassieke” begrijpend lezen lessen en dit met behulp van de vijf sleutels van begrijpend lezen.
Van deze vorming zijn er didactische materialen en een PowerPoint ter beschikking.
Inge Umans – AVI, vijfvingertest en praten over boeken
Inge Umans is een leesbevorderaar met expertise in Kamishibai en eerste lezers. Ze werkt nauw samen met Iedereen Leest en geeft input voor boekenzoeker en boekstart. Inge nam ons mee door de wondere wereld van eerste lezers, we bespraken AVI en de vijfvingertest en ze toonde ons enkele technieken om te praten over boeken.
Van deze vorming is er een PowerPoint ter beschikking.
Wil je graag de materialen van een vorming én maak je deel uit van ons netwerk? Dan mag je een mail sturen naar leeslab@stuifzand.be met daarin jouw naam, functie, school of bib en wat je wil ontvangen van welke vorming.
Om het leesvuur aan te wakkeren nodigden wij verschillende auteurs uit tijdens het project. Het netwerk kreeg de kans om tijdens onze SuperLABs van drie auteurslezingen te genieten, daarnaast nodigen we nog twee auteurs uit voor een bezoek aan verschillende scholen.
Pieter Koolwijk – SuperLAB en auteurslezing in 8 scholen
Tom De Cock – SuperLAB
Bette Westera – SuperLAB
Joke van Leeuwen – Auteurslezing op school
Dit is een overzicht van alle downloadbare bestanden van het LeesLAB. Klik op het bestand om het te downloaden.
Affiche 5 tips voor een schoolbib
Affiche gesprekstechnieken bij kinderen
Hulpkaartjes kapstokken LeesLAB