Open Monumentendag 2024
Open Monumentendag 2024: En Route!
Van de rechte wegen aangelegd in de tijd van het Romeinse Rijk tot de oude kronkelende paden gebruikt door pelgrims. Van spoorwegenlijnen die steden en dorpen dichter bij elkaar brachten tot de rivieren en kanalen die handel mogelijk maakten. Ze zijn tot vandaag bepalend voor onze omgeving en hoe we ons verplaatsen en organiseren als samenleving.
In de gebouwen en plekken langs deze routes, vinden we niet alleen de sleutels tot de geschiedenis en het belang van deze routes en wegen, maar ook de invloeden van de culturen en tradities die er mee verbonden zijn. Het ontstaan van routes is nauw verbonden met het ontstaan van netwerken van reizigers, migranten, wetenschappers, handelaars en vele anderen. Zij zorgden ervoor dat ideeën, ervaringen en kennis verspreid raakten over de hele wereld en ook bij ons landden. Al die diversiteit en gedeelde geschiedenis zitten vervat in onze monumenten en landschappen, soms op een heel duidelijk leesbare manier, soms subtiel of helemaal vergeten.
Deze editie van Open Monumentendag halen we al deze verhalen naar boven. We plaatsen ze in een bredere context en verbinden ze – thematisch, fysiek of beide – binnen een breder verhaal, geschiedenis of geografie. Op die manier kunnen we mensen aan het denken zetten over hoe alles met alles verbonden is, in tijd, ruimte en over gemeenschappen heen. In tijden van conflict en globale uitdagingen blijkt telkens hoe ook erfgoed een belangrijke waarde en betekenis heeft. Dit thema van verbinding is op die manier ook brandend actueel.
Pelgrimeren in eigen land
Christenen trekken reeds sinds de eerste eeuwen naar Jeruzalem of Rome, Moslims ondernemen de hadj naar Mekka en Boeddhisten ondernemen een tocht naar de boom waaronder Boeddha verlichting bereikte. Pelgrimeren kent een rijke geschiedenis en verschillende vormen. Voor sommigen was het een boetetocht, soms ook een vrijwillige boetedoening, voor anderen een tocht ter verering van een heilige of beproeving van hun geloof.
Gedurende de middeleeuwen ging men meer pelgrimeren naar Santiago de Compostela. Dit gebeurde, omwille van de veiligheid, vaak in grote groepen. De lange tocht, heen en terug, zorgde ervoor dat de pelgrims vaak lang en ver van huis waren. Er ontstonden langs de pelgrimsroutes kleinere bedevaartsoorden, die het netwerk van pelgrimsroutes verbinden.
Doorheen onze regio loopt één van de pelgrimsroutes naar Compostela: de Via Monastica genaamd. Pelgrimsroutes, zoals de Via Monastica, worden aangegeven door de pelgrimsschelp, de Sint-Jakobsschelp. Je kan dit symbool ook onderweg zien op de wandelpaaltjes. Deze pelgrimsroute dankt haar naamgeving aan de monastieke oorden op de route: de abdij van Postel, Tongerlo, Averbode en Leffe.
Op Open Monumentendag wandel jij een stukje van de Via Monastica: van Postel naar Meerhout. Samen pelgrimeren we in eigen regio.
Praktische informatie
Er worden vier verschillende startpunten voorzien, waardoor je de wandeling kan aanpassen aan je eigen kunnen.
1. De witte poort aan de Abdij van Postel, vertrek om 9.00 uur
2. Jeugdkampplaats De Maat in Mol, vertrek om 11.30 uur
3. Kanaalbrug Vaartstraat Balen, vertrek om 14.00 uur
4. Sint-Hubertuskerk in Hulsen, vertrek om 15.30 uur
Bij uw inschrijving geeft u aan waar u de tocht zal beginnen. Op aangegeven tijdstippen zal de groep, die vertrekt aan de abdij van Postel, aan deze locaties passeren en kan u invoegen.
Het geschatte einde zal tussen 16.30 uur en 17.00 uur plaatsvinden aan Bezoekerscentrum Grote Netewoud in Meerhout. Hier worden twee bussen voorzien, waarvoor u bij uw inschrijving een plaats kan reserveren. Bus 1 zal vertrekken om 17.30 uur en bus 2 om 18.30 uur. Beide bussen rijden langs alle startplaatsen van Meerhout naar Postel.
Elke deelnemer zal een wandelbrochure ontvangen en de mogelijkheid krijgen de route digitaal te downloaden. Op deze manier is het mogelijk onderweg wat rustpauze te nemen of een korte lunchpauze te houden. Iedereen kan dus op eigen tempo de wandeling afronden.
Inschrijven kan via marie@stuifzand.be of dit formulier.
Deadline: 6 september 2024 om 14 uur
Deze activiteit wordt georganiseerd in kader van Open Monumentendag 2024 ‘En Route’ als een samenwerking tussen Het Vlaams Compostelagenootschap, Natuurpunt, Gemeente Mol, De Kamer van Heemkunde Mol, Gemeente Balen, Gemeente Meerhout & Stuifzand.
Mail: marie@stuifzand.be of erfgoed@stuifzand.be
Telefoon: Marie Beyens – 0473922307
Op het ritme van de Kempen
De Kempen ligt bezaaid met wandel- en fietspaden, al dan niet langs trage wegen. Ze dragen de voetsporen van een dorp, vertellen het verhaal van een gemeenschap. Waar paden zijn, zijn ook routes die leiden naar een kerk, een kasteel, een kapelletje, een bedevaartsoord, een bijzondere plek in je dorp of stad …
In de Kempen valt er weer veel te beleven op Open Monumentendag. Van broodbakken, molens en kerken bezoeken tot het strekken van je benen of het van stal halen van je fiets.
Samen met zeven Kempense erfgoedorganisaties brengen we (verborgen) wandel- en fietsroutes en wandel- en fietsverhalen uit de Kempen in kaart. Dit doen we onder de noemer: Op het ritme van de Kempen. Op de informatieve kaart verzamelden we deze verhalen, anekdotes en routes. Doorkruis op Open Monumentendag de Kempen en haar parels over talloze wegen en bospaadjes. Waar ga jij op pad?
‘Op het ritme van de Kempen’ is een samenwerking voor Open Monumentendag 2024 op zondag 8 september tussen IOED Land van Nete en Aa, IOED Erfgoed Noorderkempen, IOED Voorkempen, IOED Berg & Nete, IOED De Merode en IOED Stuifzand.
Verliefd op sluizen, sashuizen en schippers(vrouwen)
De twee Kempische Kanalen, Herentals-Bocholt en Schoten-Turnhout-Dessel, werden gegraven rond 1850 met als doel de arme gronden van de Kempen te bevloeien én landbouw mogelijk te maken met de aanvoer van mest uit Antwerpen.
Tijdens deze kanaaltocht waan je jezelf in de geschiedenis van de Kempische kanalen en het leven dat zich rondom de wateren afspeelde. Dompel jezelf onder in de cafés aan de verschillende sassen onderweg of de jaagpaden waarlangs de ‘vaartketsers’ vroeger de vrachtschepen naar hun bestemming ‘jaagden’.
Met dank aan Ward Van Loock van fietsclub Klaverzot te Geel.
Twaalf Tinten Geel
Deze fietstocht van 49 kilometer brengt je door de twaalf Geelse deeldorpen en hun mooie plekjes.
Kenmerkend voor ieder deeldorp is het kerkgebouw dat het centrum van het dorpsleven vormt.
Met dank aan Jos Drijkoningen van KWB Geel Punt.
Pelgrimeren in eigen land: langs de Via Monastica van Postel naar Meerhout
Pelgrimeren in eigen land is sinds de afgelopen decennia aan een opmars bezig! Doorheen onze regio loopt een pelgrimsroute, de Via Monastica. Ze dankt haar naam aan de monastieke oorden aan de route gelegen, namelijk de abdij van Postel, Tongerlo, Averbode en Leffe.
Wandel op zondag 8 september 2024 mee!
Meer informatie over deze route: zie eerder.
Download de routes hier!
Heb je zin op het ritme van de Kempen de gehele regio te doorkruisen? Via de interactieve kaart kan je de wandel- en fietsroutes (en hun verhalen) die we verzamelden voor Open Monumentendag bekijken.
De kapellenroute door de Zuiderkempen
Gebaseerd op de tekst en route door Staf Heurckmans en Staf Stappaerts, aangeleverd door Staf Heurckmans.
De Kempense volksdevotie is alom aanwezig, zeker wanneer het gaat om de vele ‘kapellekens’ die ons landschap sieren. Van drukkere dorpskernen tot afgelegen paviljoentjes, we vinden ze overal terug. Ook vandaag de dag zijn deze kapelletjes nog steeds in gebruik en vormen ze voor menig voorbijganger een moment van rust en onthaasting, een toevlucht uit het drukke dagelijkse leven.
Deze fietstocht van ca. 58,7km neemt je mee langs een aantal van de kapelletjes die we in onze regio kunnen terugvinden en belicht de verhalen die aan hun basis liggen.
Contact
Telefoon: 014 566 688
Mail: erfgoed@stuifzand.be
Praktisch
Afstand: ca. 58,7km
Duur: ca. 3uur 15min.
Vertrek- en eindpunt: Markt 1, 2450 Meerhout
De route kan je hier in gpx formaat downloaden, of open RouteYou om de route te bekijken.
Oldtimershow
Vzw Vrienden van ’t veld organiseren ook dit jaar de befaamde oldtimer tractor show. De pittoreske Worfthoeve wordt op 8 september van 10 uur tot 17 uur opengesteld voor een indrukwekkende show van méér dan 200 oldtimertractoren en historische landbouwmachines. Dit jaar is het thema van de show John Deere, een iconisch merk in de landbouwsector.
Voor jong en oud zal bruisende randanimatie aanwezig zijn. Op dezelfde mooie locatie bevindt zich ook de Molen van ’t Veld en het Bakkerijmuseum. Alvast een sterke aanrader ook deze bezienswaardigheden een bezoek te brengen!
Ervaar met het hele gezin de rijke landbouwgeschiedenis van Geel!
Praktische informatie
Wanneer? Zondag 8 september 2024 van 10 uur tot 17 uur
Waar? Worfthoeve – Worfthoeven 5, 2440 Geel
Contact
Mail: vriendenvantveld@gmail.com
Website: Ga naar de website
Heropening van de kapellen Steeg en Hoolst
Op Open Monumentendag 2024 worden de kapellen Steeg en Hoolst in Balen opnieuw geopend! In 2024 ondergingen deze kapellen een grondige restauratie en vanaf 8 september zijn ze weer open voor publiek.
Op 7 september 2024 zullen de kapellen officieel geopend worden. Alle genodigden worden ontvangen vanaf 19 uur waarna het programma van start zal gaan.
Op 8 september 2024 is het brede publiek welkom voor de eerste echte openstelling van de gerestaureerde kapellen. Tussen 10 en 16 uur kan je alles leren over het restauratieproces en de geschiedenis van de kapellen. Dit zal plaatsvinden in kapel Steeg, maar ook het kapelletje in Hoolst is doorlopend geopend voor publiek.
Praktische informatie
Wanneer? 7 september vanaf 19 uur en 8 september 2024 van 10 uur tot 16 uur
Waar? Kapel Hoolst – Heilige Johanneskapel, Hoolst, 2490 Balen
Kapel Steeg – Steegsebaan 9, 2490 Balen
Contact
Telefoon: 0475 58 15 10
Mail: dierckxbram@hotmail.com & esther.keunen@balen.be
Website: Ga naar de website
Een wandeling door de geschiedenis met glas in de hand
Het Casino van Gompel opent voor Open Monumentendag haar deuren. Beleef de rijke historie van het Casino terwijl je geniet van diverse activiteiten en een drankje op ons terras.
Voor de jongste bezoekers worden leuke activiteiten voorzien en daarnaast krijgen bezoekers de kans om de kunst van het glasblazen te leren kennen aan de hand van live demonstraties. De avond zal afgesloten worden met een optreden van Niels Lemmens om 19 uur met vrije toegang voor alle bezoekers.
Praktische informatie
Wanneer? zondag 8 september vanaf 9 uur
Wil je daar graag bij zijn? Voor de wandeling doorheen het Casino en haar geschiedenis kan je inschrijven via info@casinovangompel.be met de vermelding van je gewenste tijdslot en het aantal personen. De inschrijvingen zijn geopend tot woensdag 4 september.
Waar? Owenslei 6, 2400 Mol
Contact
Telefoon: Casinovatief – 0473 55 77 15
Mail: info@casinovangompel.be
Op Stap met de gids: Felix Timmermans’ roots in Geel
In 1816 werd Karel Adriaan Van Nueten in Geel geboren in een arm dagloners gezin. Hij gaat “en route” naar Lier voor de liefde en zal er de grootvader worden van één van onze bekendste schrijvers: Felix Timmermans. Het kan verkeren.
Felix Timmermans behoudt wel een zeer goede connectie met zijn Geelse neven en komt er regelmatig op bezoek en omgekeerd. Tijdens deze literaire kennismaking verbinden we Fe’s oeuvre met plaatsen en mensen uit onze eigen rijke geschiedenis.
Praktische informatie
Wanneer? Zondag 8 september 2024 van 14 tot 16 uur
Waar? Dienst toerisme & Stadsanimatie, Markt 1, 2440 Geel
Contact
Mail: toerisme@geel.be
Telefoon: 014 56 63 80
Open Monumentendag bij de Heilig Hartkerk in Winkelomheide
Tijdens de Openmonumentendag nodigt de Heilig Hartkerk in Winkelomheide, Geel, u uit voor een unieke en inspirerende rondleiding. Met behulp van een rondleidingsboekje of audiogids ontdekt u niet alleen de rijke geschiedenis van het gebouw, maar ook de tijdloze waarden van het christendom.
Onder het thema “Wat als…” onderzoeken we hoe christelijke waarden en handboeken ons kunnen helpen bij eigentijdse problemen. Wat als mensen zoals Thomas Matthew Crooks, die werd gepest en later een tragische aanslag pleegde, in een omgeving hadden geleefd waar liefde, acceptatie en vergeving centraal stonden?
Door middel van verhalen en reflecties laten we zien hoe de blijde boodschap relevant blijft in ons dagelijks leven en hoe het kan bijdragen aan een gelukkig en betekenisvol bestaan. Deze rondleiding biedt niet alleen een historische blik, maar ook een bron van inspiratie voor het heden.
Praktische informatie
Wanneer? Zondag 8 september, 10 tot 17 uur
Waar? Heilig Hartkerk Winkelomheide – Kemeldijk 18, 2440 Geel
Contact
Mail: Parochiekern Winkelomheide – parochiewinkelomheide@gmail.com
De watermolen in Retie
Op de Witte Nete bevindt zich een schilderachtige, maalvaardige graanwatermolen. Hoewel de oudste vermelding pas uit 1633 dateert, bestond deze molensite wellicht al in de 14e eeuw. Het huidige bakstenen molenhuis dateert uit 1765 en vervangt een houten constructie uit 1658. Juridisch was het een zogenoemde banmolen. Zulke molens stonden onder toezicht van de dorpsheer; elke onderdaan was verplicht er zijn graan te laten malen en een gedeelte van het meel als belasting in natura aan de soevereine heer af te staan. In de middeleeuwen straalden molens derhalve een zekere macht en invloed uit.
De watermolen is van het onderslagtype. Dit type was het meest aangewezen op de traag stromende waterlopen in de Kempen. Om de drijfkracht en de snelheid van het water op te voeren, bouwde men een stuw- en sluiswerk. Ter hoogte van het onderste kwart van het rad creëerde men een artificiële stroomversnelling. Zowel de binnen- als buiteninstallatie van deze watermolen is volledig intact.
Praktische informatie
Je kan op zondag 8 september tussen 10 uur en 16 uur doorlopend een bezoek brengen aan de watermolen en molenaar Staf Stessens aan het werk zien.
Contact
Mail: vrijetijd@retie.be
Laakdallers en route!
Al heel zijn bestaan is de mens constant ‘En Route’. Denk maar aan de nomaden in
de Prehistorie, de Romeinse Heirbanen, ontdekkingsreizen, oorlogen…
De wereld van onze lokale bevolking was echter klein. Het leven speelde zich grotendeels af rond en onder de kerktoren. Veelal verplaatste de mens zich eeuwenlang te voet of met paard en kar… vanaf de Industriële Revolutie keerde het tij: de fiets en trein deden hun intrede en er kwam zelfs een tram die door onze dorpen badderde. Het zou niet lang duren vooraleer de auto en de moto hun intrede zouden doen.
Daarnaast waren we ook graag ‘En Route’, voor iedere gebeurtenis. Denk maar aan de vele jubileumstoeten, processies, inhalingen,
bedevaarten,… Het hele dorp was op de been!
De stoomzagerij
Op zondag 8 september nodigt Laakdal iedereen uit voor het Stoomzagerijfeest! Dit knap staaltje industrieel erfgoed opent op Open Monumentendag 2024 opnieuw de deuren voor jong en oud.
Neem een kijkje in het museum vol authentieke werktuigen en onderneem een zoektocht doorheen het gebouw om de familie Beyens wat beter te leren kennen. De expo ‘hout’ biedt lokale kunstenaars een platform aan om werken tentoon te stellen rond het centrale thema hout. Variërend van beeldhouwwerken in hout tot landschapsschilderkunst en smeedkunst, het vormt de ideale omgeving om jezelf te laten inspireren door de rijke geschiedenis van dit stukje Laakdals erfgoed.
De stoomzagerij draait volledig om hout en houtbewerking. Aan de hand van workshops kan je het klompenmuseum en de eeuwenoude ambacht beter leren kennen, maar ook een kijkje nemen bij miniatuurmolens. Voor de energieke kinderen kunnen de houten speeltuin, verwijzend naar het vroeger gebruik van de stoomzagerij, en kinderanimatie heerlijk tijdverdrijf bieden. Daarnaast kan je met het hele gezin een eTuktuk reserveren om het Merodegebied beter te leren kennen.
Waar? Heistraat, Vorst-Meerlaar
Wanneer? Zondag 8 september van 14 uur tot 20 uur
En route langs de monumenten van Groot-Vorst
In Groot-Vorst (Laakdal) worden drie monumenten opengesteld op 8 september 2024 met een gids ter plaatse én de mogelijkheid een gegidste wandeling te volgen langs al deze historische gebouwen.
De gerestaureerde kerk van Groot-Vorst vormde in de zeventiende eeuw de achtergrond voor de begankenis naar sint-Gertrudis. Zij werd vereerd tegen ongedierte, zoals ratten en muizen. Tijdens de hoogdagen van de pelgrimage werd veel geofferd en kon de Vortse kerkfabriek prachtige kunstwerken aankopen, die vandaag de dag nog zichtbaar zijn in de kerk.
De Sint-Jozefkapel van de vroegere Ursulinen is een vroegere kloosterkapel bij een enorm negentiende-eeuws complex van een school, boerderij, bejaarden- en weeshuis.
De bovenverdieping van het historisch gemeentehuis bevat een tentoonstelling over het wegennetwerk, reizen en vervoer in Laakdal vroeger en nu, samengesteld door Glen van Meeuwen.
Volg je graag de gegidste wandeling? Om 13u30 vertrekt gids François Van Gehuchten aan het gemeentehuis op de Markt. De wandeling bedraagt zo’n 3km.
Praktische informatie
Wanneer? Doorlopend op 8 september 2024
Reserveren is niet nodig, alle activiteiten zijn gratis toegankelijk voor iedereen.
Ga op wandel!
De Prinsenroute
Een ‘royale’ portie Kempen op deze Prinsenroute! Je verkent het voormalige koninklijke domein in Retie, Geel en Kasterlee. Absolute blikvanger? Het Prinsenpark, een heerlijk groene oase met sfeervolle picknickplekjes bij de vijvers. Verder veel iconische Kempense landschappen – een mix van bos, zand en water – en plezante tussenstops.
Afstand: 26 km
Startplaats: Provinciaal Groendomein Prinsenpark – Kastelsedijk 5, Retie
Landschapswandeling Koninklijk Domein
Benieuwd waar de naam Prinsenpark vandaan komt? Medio negentiende eeuw verplicht een nieuwe wet in het prille koninkrijk België om alle dorre heidegebieden te ontwikkelen tot landbouw- en bosgronden. In de Kempen, langs het Kanaal Bocholt-Herentals, gaat niemand minder dan koning Leopold I deze uitdaging aan! Tussen 1850 en 1950 bouwen hij en zijn nazaten het majestueuze Koninklijk Domein der Kempen uit. Doorkruis samen met een gids dit voormalige Koninklijk Domein.
De wandeling start om 10u30.
Startplaats: Onthaalgebouw Provinciaal Groendomein Prinsenpark – Kastelsedijk 5, Retie
Landschapswandeling Dekshoevevijver
Wat is de link tussen recreatiedomein Dekshoevevijver en de koninklijke familie?
In een ver verleden bestond het landschap in ‘de Grote Aard’ vooral uit droge heidegronden, vennen en enkele landduinen. Vanaf het midden van de dertiende eeuw hielpen sloten om de droge zandgronden te ontginnen. Vennen veranderden in visvijvers. Bij de oprichting van België kocht koning Leopold I het gebied als onderdeel van het Koninklijk Domein. Ontdek tijdens deze wandeling met gids de geschiedenis van het voormalige Koninklijk Domein, de evolutie tot natuur- en recreatiegebied en de rol van de nucleaire industrie in het natuurbehoud.
De wandeling start om 15 uur.
Startplaats: Dekshoevevijver – Franse Baan, 2440 Geel
Nog meer Open Monumentendag?
Bekijk het volledige aanbod in Vlaanderen op de website.
Verhalen & monumenten in kaart
Heb je nog leuke verhalen of anekdotes rond het onderweg zijn, pelgrimeren, bezinnen en genieten in de openlucht? Schrijf je graag deze verhalen neer in de vorm van een kort artikel over de wegen en de monumenten die erlangs het landschap tekenen?
Alle straffe, mooie en boeiende verhalen en artikels over wegen, paadjes en monumenten zijn meer dan welkom.
Hoe werkt het?
Schrijf een kort artikel of verhaal neer in kader van Open Monumentendag 2024. Dit kan gaan van anekdotes van je grootvader die ieder jaar naar Scherpenheuvel trok over de verborgen plekjes in de natuur waar je rust kan vinden tot de meest indrukwekkende monumenten die je iedere ochtend passeert onderweg naar je werk.
Stuur ze in via marie@stuifzand.be en binnenkort zie je ze verschijnen op de website.